Güvenli olmayan binalar nedeniyle 6 Şubat Kahramanmaraş depremi ağır bilançoya yol açmıştır. Enkaz altında kalmaya bağlı binlerce yurttaşımızın parmak, el, kol, ayak, bacak ezilme yaralanması ortaya çıkmıştır. Bu durumdan etkilenen yüzlerce çocuk hasta da vardır. Hızlı müdahale yapılamaması, soğuğun etkisiyle yaralıların kabul edildiği cerrahi kliniklerde çok sayıda ampütasyon yapılması gerekmiştir. İlk haftalarda bazı ortopedi kliniklerinde vaka sayısının 200’e ulaştığı bilinmektedir. Bazı kliniklerde hala fasyotomi yapılıp takip edilen, yara bakımı devam eden hastalar vardır. Ampütasyon sonrası güdük iyileşmesinin, yara, ödem, ağrı kontrolü için 6 hafta geçmesi gerekmektedir. Bu süre parmak için daha kısa 15-20 gündür. Sonucun iyi olduğu vakalara 3 aydan itibaren ortopedi ve fiziksel tıp ve rehabilitasyon kliniklerinde protez uygulaması söz konusu olmaktadır. Bazı hastalarda protez uygulaması için güdüğün ve hasta kondisyonunun iyileşmesi için 6 aya kadar beklemek gerekmektedir. Proteze hazırlık döneminde rehabilitasyon kliniklerinde eklem hareket açıklığı, germe, güçlendirme egzersizleri, duyu eğitimi; protez uygulandıktan sonra 2-3 hafta süreyle eğitim verilmektedir. Depremden etkilenmiş yurttaşların uzun süre büyük şehirlerde kalamayacağı düşünülürse bu 11 şehirde prefabrik de olsa rehabilitasyon ünitelerinin sağlanmış olması gereklidir.
Genel olarak üst ekstremite ampütasyonları ve protez uygulamaları, alt ekstremiteye göre daha azdır. Üst ekstremite için pasif (kozmetik), mekanik, elektrikli, hibrit olmak üzere 4 çeşit protez söz konusudur. Alt ekstremite protezleri ayak, diz altı, diz üstü, kalçayı içermesine göre çeşitlidir. Diz eklemi sınıflaması dikkate alınacak olursa; mekanik, pnömatik, hidrolik, mikropressör kontrollü çeşitleri vardır. Protezlerin çoğu ithaldir, yerli üretim daha kısıtlıdır. Örneğin Ottobock firmasının diz üstü eklemli hidrolik protezinin fiyatı 150 bin TL iken, diz eklemli elektronik protezi 2 milyon TL’yi bulmaktadır. Ortez-Protez firmalarından alınan bilgiye göre 3 aydır protezlerin çoğu bağışçılar tarafından karşılanmıştır. Medyadan takip edildiği üzere Harvard Üniversitesi’nden Prof. Dr. Gökhan Hotamışlıgil ve Çukurova Üniversitesi’nden doktorlar “Çocuk Ampute Destek Programı” başlattıklarını açıkladı. Projeyi destekleyen birçok uzmanlık derneği, kurum da söz konusuydu. Başvurmaları halinde ampute çocuklara ücretsiz protez sağlayacakları duyuruldu. Kaç çocuğun bu programdan faydalandığı konusunda henüz bir açıklama yapılmadı. Aynı şekilde ampute olup protez kullanmaya başlayan depremden etkilenmiş yurttaşlarımızı içeren klinik çalışmalar da henüz yayınlanmadı. Bu nedenle yeterli bilimsel veriye ulaşamadık.
Normalde SGK “Tıbbi Malzeme Katılım Payı Alınmayacak Haller ve Kişiler” listesi dışında kalan hastalara sağlık güvencesi olsa dahi protez tutarının ancak 1/3 ünü ödemekteydi. Birkaç gün önce konuyla ilgili Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi yayınlanmış, depremzede yurttaşların protezlerinin tamamının SGK tarafından karşılanacağı belirtilmiş olsa da konuyla ilgili karışıklık hala sürmektedir. SGK’nin protez tutarının tamamını geri ödemesi, maddi zorluk yaşayan depremden etkilenmiş yurttaşlarımıza mağduriyet yaşatmaması, bu işi halktan bağışçılara bırakmaması gerekmektedir.
Doç. Dr. Deniz Erdoğdu
Demir Y. Upper limb prosthetic prescription. Turk J Phys Med Rehab 2023;69(x):i-v DOI: 10.5606/tftrd.2023.12933
Kılınç Kamacı G, Aydemir K. Turk J Phys Med Rehab 2023;69(x):i-ix DOI: 10.5606/tftrd.2023.12988
https://cocukprotez.org/